Hazparneko karriken izenak

Piarres DUHOUR

Piarres Duhour naquit à Briscous le 20 juin 1890.
Il entreprit sa vie professionnelle à Rochefort, comme marin, profession qu'il exerça une quinzaine d'années.
Installé à Hasparren, à Xoritea, quartier Hasquette, à la suite de son mariage, une vie plus sédentaire débuta ensuite, puisqu'il assura, dans le bureau de la rue Francis Jammes, le fonctionnement de la caisse d'assurance maladie des salariés (relayé plus tard par sa fille et son gendre). Poste qui l'amena d'ailleurs, de par son caractère très serviable, à répondre très fréquemment aux sollicitations administratives des uns et des autres. Les débuts journalistiques de Jean-Baptiste Dirassar bénéficièrent également de ses judicieux conseils.
Possédant plus d'une corde à son arc, il s'improvisait, selon le cas, coiffeur, infirmier, et fut même représentant des machines à coudre Singer.
C'est au cours d'un repas, après une vive discussion, que se décida une carrière parallèle, celle de chroniqueur journalistique. Son premier papier s'intitula « l'activité de nos bateaux durant la guerre », (sans doute une réminiscence de sa première profession…).
Durant 50 ans, (1916 à 1965), sans faiblir, il écrivit dans Eskualduna et Herria quelques 2 000 articles dans la langue qu'il affectionna tant, le basque, tout en faisant paraître des chroniques dans plusieurs éditions françaises.
La venelle qui mène à l'Ezkia Ikastola porte désormais le nom de cet homme à la forte personnalité, fervent catholique, et si attaché à son Pays-Basque, qui nous a quittés le 18 janvier 1968.

Piarres DUHOUR (1890 - 1968)

Durant 50 ans, il écrira près de 2.000 articles dans sa langue maternelle qu'il affectionnait tant, dans « Eskualduna », « Herria » et dans quelques journaux de langue française. Piarres était une forte personnalité.

 

Jamattitt Dirrassar raconte Piarres Duhour lors de la semaine culturelle

d'Hasparren en sep 2008

Atsegin handiz heldu niz egun, Hazparneko herriko etxe huntarat Pierre edo « Piarres » Duhour zenaz mintzatzerat, eta gisa hortan, halako zor baten pagatzerat. Nolako zorra, nori egina, noiz? Hasteko hori behar dautzuet kondatu.
Lekorneko bazkaria, jaz, Charlotte Duhour, Christian Laxague aurtengo Pazkoetan deitu beharrak.

Nola ezagutu nuen Pierre Duhour: Erien asurantza kutxako langile zen Hazparnen, bere bulegoa behereko karrika hortan. Amarekin artetan harat joaiten, Pierre Duhour-ek paperen egiten jendea azkarki laguntzen baitzuen.Zerbitzu egilea hori aski erraiteko.
Berriketari hasi nintzelarik ( Herria eta Basque Eclair ) 18 urtetan, lau apez sustatzaile ( Abittu, Charriton, Eyherabide, P; Carçabal ) P. Ipuy laguntzaile, P. Duhour ere ba, „ haugi ene ganat nahi dukalarik „ bizpahiru aldiz, P. Duhour-ek galdeturik Baionarat Narbaitz-ek muntatu bilkura batetarat.
Lehen itzulian, Beskoitzeko eliza ikustearekin, kasko hartarat heltzean zeinatu „Aitaren“ ... Beskoitzen sortua zela.
Bigarren itzulia, Baionako semenario handirat: Duhour-en predikua :“ Ikusten duka hori bestenaz? Ez dituk ahalge ere „

Nolako gizona P. Duhour?
15 urtez mariñel ibilia, gero ofizio asko, ile mozle eta pikura egile ere, soldadogoan ikasia. « Singer » josteko maxina saltzen.
Girixtino batasunetan sartua, etxez etxe heren-ordenaren sustatzaile… eskola girixtinoen aldeko bilkuretan hizlari.

Bainan goazen aipa berriketaria. Nola hasi zen
Hazparne Mayiteiko bazkaria adixkidearen galde Kanboarra, Hazparnen juje zena… Pierre Duhour hizkatu, gaitzitu…
Eskualduna-ri gutuna Adema-ren ihardespena ( irakurtu)
Lehen artikulua « gure gerlako untzien lana » (irakurtu) bere burua aipatu gabe.
Sidi Abdallah-tik berriketari lehenik artetan gero eta gehiago alde bat Hazparnerat jitearekin (1923).
Nolako berriketaria :
Kasik 50 urtez (1916 – 1965) Eskualduna, beste kaseta batzuetan ere frantsesez. Euskarazko sailean, 2000 artikuluz goiti ( altxor bat ). Berriketari jarraikia, deneri begia atxikitzen, bere ideia eta sendimenduak agertzen lotsarik gabe. Berriak beti xuxen emaiten.
Etzuen erranen :“ Besta berri dugu...“ bainan :“Besta berri da, behar da handizki ospatu“
Girixtino suhar: apez bat bezela mintzo, apeza baino apeza, katixima izpiño bat...
1925-ean urtarrilean Hazparneko berriak, urteko lehenak holaxe hasten:“ Urtearen hastea, Adorazione egunarekin, ez dea zorte urosa, Eskual-herri guzia jelos ere baita. Urtea hastea otoitzean, mahain sainduan haskalduz, zer fagore ederren ederrenen ukaiteko moldea zerutik. Urtearen hastea Jainkoa adoratuz, iragan urteaz eskerrak bihurtuz zer egun baliosa urte berriko laguntzen eskatzeko. Hazpandarrek dugu xantza hori.“

Girixtino kartsu, euskaldun suhar, « Euskaldun fededun » beraz. (Ainitz erraiten zen Euskaldun fededun)
Abertzale ? Hitz arrotza ( P. Broussain aipatu). Pierre Duhour-ek aberri ttipi eta handia biak bihotzean, belaunaldi hartako euskaltzale gehienek bezala.

 

Batzuetan non nahiko berriak Hazparnekoeri lotzen… jendeari erasiaka 1926-an urriaren 5-ean, bizia kariotu zela arrangura ( bere baitarik ote ) « jende ainitzek eskean sos bat emaiten, hori hori eskernio bat, biga bederen eman behar dira, ahalaz hiru edo lau ». Sos bat zonbat zen… Hazparnen langileak 3 libera eguneko.
1946-an, erasiaka krida denboran solasean segitzen zuteneri.

Politikan, xuria, lehen xuri eta gorri... beti xurien alde. Batzuetan, (........) aire bat ezin zuen gorde.
1927-an (agorrilean) ez eni erran etzela zurikerian ari hauxe ziolarik :“ Atsegin handirekin jakin dugu Lissar jaunak azkenean onartu duela, hoinbeste adixkidek aspaldian galdetzen ziotena, helduden bozetan planta zadin deputatugoari buruz.“
Ibarnegaray biziki (burian?). 1937-an Miarritzeko bilkura, Ybar, 3000 entzule. Hazparneko berrieri lotu zuen, Hazparnetik ere bazirela harat joanak besteak beste“ hogoi bat gazte erne“
Parti Social Français laudatzen. François de (Laroque) ? …………
Batzuetan doi bat durduzatua. Espainiako gerla denboran behin segurik garbiki Franco-ren alde, komunizmoaren kontrako geriza segurrena. Bainan « euskaldun horiek komunixtak » ifernuko debru gaixtoenen mutilak, jendea ezarri nahi kabalaren heinean. Franco-ren kontrako solasak « solas pozoindatuak » Mgr Mathieu

Durduzatua ere Alemanen denboran. Alemanak ez maite. Pétain-en alderateko atxikimendu bat (nihauren aitak bezala) 1939 ko irailean 5-ean hauxe idatzi zuen « berriz ere gerla dugu betiko etsai berarekin, otsoa beti otso eta bildotx gose »
Pierre Duhour-en artikuluak ez beti denen gostukoak.
Eztabadak J-P Darmendrail notariarekin.
1955-eko misioneak (Maintenu, Suhit, Aguirre, Darritchon) Espantu asko, ene oroitzapenak bertsuak Josep Etchemendy, bainan Maurice Borteyrou « onhartu ? »
Pierre Duhour misionetaz « Ikusi duenak baizik ez du sinesten ahal nolakoa izan den Hazparnen Pazko eguna »

M. Borteyrou ( 28-04) Galeriak enoatu mintua
Paso joanen halere aintzineko astean, 1000 lagun bildude lata, misionest batek ez balu erran : « Nagusi langileen arteko gauzetaz mintzatzeko ez niz aski jakintsun eta beldur niz Hazparnen gai hori aipatzearekin zerbait moimendu izan »
Borteyrou harritu : « Hori aditzean odola bururat joan zaitan eta tripako hertzeak korropilatu »

Keinka berean, zonbeit aste lehentxago egia erran oihu samina Pierre Duhour : « Lana xuhur, lantegi bat arras hetsia, beste bat – 60 langile baziren – bostekin itzulikatzen eta bestetan espantu guti »

1963-an Pierre Duhour ixildu bat batean alta bazen zer konda, Louis Madré hil, nork segida ?
Uztailaren 18-an irakur zitaken Herria-n : « Gure berriketari adixkidea zonbait aste eri egonik ari zauku ondarra sendatzen. Igandean izan gitzaio ikusten eta omore hoberenean kausitu dugu ». Agorrilaren 1-ean Pierre Duhour « Jo aintzina . Zazpi aste bortxazko pausa harturik berriz lotzen gira berriketari lanari, duela 48 urte hasia dugun sail xaharrari ahal bada mende erdirat heltzeko. Zazpi aste hetako gertakari larriener behako bat, aipatuz ere Louis Madré 1965-ean gelditu alde bat .
Artean eztabadaño bat X eta CH . « CH » goxoa, « X » latza beti “CH” erabilia euskal idazle handi guzien etsenpluari jarraikiz.

Le petit fronton du bar Xoritea à Hazketa